ΜΕΛΑΝΩΜΑ


Στην πλειοψηφία τους τα μελανώματα θεωρούνται σποραδικά, όπου η διαταραχή του πολλαπλασιασμού των κυττάρων συμβαίνει τυχαία. Ωστόσο, ένα ποσοστό 5-12% των μελανωμάτων φαίνεται να σχετίζεται με κληρονομούμενες παθογόνες μεταλλάξεις, σε ολοένα και αυξανόμενο αριθμό γονιδίων.

Μεταλλάξεις που σχετίζονται με αυξημένη προδιάθεση ανάπτυξης μελανώματος έχουν αναφερθεί στα εξής γονίδια:


CDKN2A, CDK4, POT1, BAP1, TERT, MITF, ΒRCA2, PTEN, TP53, RB1



cover cover

Το κυριότερο από τα προαναφερθέντα γονίδια είναι το CDKN2A. Παθογόνες μεταλλάξεις στο γονίδιο αυτό αναφέρονται σε ποσοστό 40% των περιπτώσεων οικογενούς μελανώματος. Πρόκειται για ογκοκατασταλτικό¹ γονίδιο. Συγκεκριμένα, το γονίδιο CDKN2A κωδικοποιεί 2 πρωτεΐνες: την p16(ΙΝΚ4) και την p14(ARF). Παθογόνες μεταλλάξεις στο γονίδιο CDKN2A οδηγούν σε διαταραχή της λειτουργίας των πρωτεϊνών αυτών και συνεπώς διαταραχή της ομαλής προόδου του κυτταρικού κύκλου.

 

Μεταλλάξεις στο γονίδιο CDK4 παρατηρούνται σε πολύ μικρότερο ποσοστό περιπτώσεων οικογενούς μελανώματος (2%).

Το γονίδιο αυτό, παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην πρόοδο του κυτταρικού κύκλου, συγκεκριμένα στη φάση G1-S.

Οι παθογόνες μεταλλάξεις στα γονίδια αυτά κληρονομούνται με τον αυτοσωματικό επικρατούντα χαρακτήρα. Δηλαδή, εάν ο ένας από τους δύο γονείς φέρει αυτήν την αλλαγή, ο απόγονος έχει 50% πιθανότητα να την κληρονομήσει. Η μετάλλαξη αυτή μπορεί να κληρονομηθεί είτε από τον πατέρα ή από την μητέρα.

Κύριοι τύποι καρκίνου που σχετίζονται με μεταλλάξεις στα γονίδια CDKN2A και CDK4

  • Μελάνωμα
  • Καρκίνος παγκρέατος

* Στους φορείς μεταλλάξεων των προαναφερθέντων γονιδίων συχνά διαπιστώνονται πολλαπλοί σπίλοι (και άτυποι).

Την υποψία κληρονομούμενης μετάλλαξης σε γονίδια που να αυξάνουν την πιθανότητα ανάπτυξης μελανώματος, εγείρουν:

  • Η διάγνωση μελανώματος σε νεαρή ηλικία
  • Η διάγνωση πολλαπλών πρωτοπαθών μελανωμάτων σε έναν ασθενή
  • Η διάγνωση μελανώματος και καρκίνου παγκρέατος στον ίδιο ασθενή
  • Η διάγνωση μελανώματος σε πολλαπλά μέλη μιας οικογένειας
  • Η ύπαρξη πολλαπλών μελών σε μία οικογένεια με τη διάγνωση μελανώματος και καρκίνου παγκρέατος

Είναι σημαντικό να γνωρίζει το άτομο που επιθυμεί να υποβληθεί σε γενετικό έλεγχο, την πολυπλοκότητα των αποτελεσμάτων και τι επεκτάσεις θα έχουν αυτά σε προληπτικό και θεραπευτικό επίπεδο.

Σε περίπτωση ανίχνευσης παθογόνου μετάλλαξης σε κάποιο από τα προαναφερθέντα γονίδια, θα πρέπει να ενημερωθεί το άτομο για τις μεθόδους προληπτικού ελέγχου με βάση τις υπάρχουσες διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες.

Στην περίπτωση αρνητικού γονιδιακού ελέγχου, εάν στο οικογενειακό ιστορικό αναφέρονται περιστατικά μελανώματος, το άτομο θεωρείται ότι βρίσκεται σε αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος και θα πρέπει να υποβάλλεται σε προληπτικούς ελέγχους σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες.

Αναφορές

  1. Skin cancer genetics. Available from: https://www.cancer.gov/types/skin/hp/skin-genetics-pdq#section/_38.
  2. Ransohoff, K.J., et al., Familial skin cancer syndromes: Increased melanoma risk. J Am Acad Dermatol, 2016. 74(3): p. 423-34.
  3. Leachman, S.A., et al., Identification, genetic testing, and management of hereditary melanoma. Cancer Metastasis Rev, 2017. 36(1): p. 77-90.
  4. Begg, C.B., et al., Lifetime risk of melanoma in CDKN2A mutation carriers in a population-based sample. J Natl Cancer Inst, 2005. 97(20): p. 1507-15.
  5. ΕΛΕMΜΕΛ (EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕΛΑΝΩΜΑΤΟΣ), Κατευθυντήριες Οδηγίες Διάγνωσης και Αντιμετώπισης Μελανώματος, Αθήνα 2016.
  6. Lynch, H.T. and T.G. Shaw, Familial atypical multiple mole melanoma (FAMMM) syndrome: history, genetics, and heterogeneity. Fam Cancer, 2016. 15(3): p. 487-91.
  7. Soura, E., et al., Hereditary melanoma: Update on syndromes and management: Genetics of familial atypical multiple mole melanoma syndrome. J Am Acad Dermatol, 2016. 74(3): p. 395-407.

1. Ογκοκατασταλτικό

Ογκοκατασταλτικό είναι το γονίδιο που ελέγχει τον πολλαπλασιασμό του κυττάρου και καταστέλλει την ανάπτυξη όγκων. Η διαταραχή της λειτουργίας τους έχει συχνά ως αποτέλεσμα τον ανεξέλεγκτο κυτταρικό πολλαπλασιασμό.

>