Η σημασία της διατροφής στη θεραπεία του καρκίνου

Γράφει η: Εμμανουέλα Σαρειδάκη, Κλινική Διατροφολόγος

Ο ρόλος της διατροφής στην φροντίδα των ασθενών με καρκίνο είναι καθοριστικός, καθώς επηρεάζει την αντοχή τους στις θεραπείες και την υποστήριξη της συνολικής ανάρρωσης. Η υγιεινή διατροφή βοηθάει στην καταπολέμηση μολύνσεων, στην συντήρηση ενός υγειούς σωματικού βάρους και στην διαχείριση κάποιων παρενεργειών της θεραπείας. Ο καρκίνος και οι θεραπείες του, όπως η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία και η χειρουργική επέμβαση, μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια βάρους και καχεξία. Μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή βοηθά στη διατήρηση του σωματικού βάρους και της μυϊκής μάζας, κάτι που είναι κρίσιμο για την αντοχή των ασθενών στις θεραπείες και την ανάκαμψη μετά από αυτές.

Ένα καλά λειτουργικό ανοσοποιητικό σύστημα είναι απαραίτητο, καθώς οι θεραπείες συχνά καταστέλλουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Η σωστή διατροφή, που περιλαμβάνει επαρκή πρόσληψη βιταμινών, ανόργανων συστατικών, πρωτεϊνών και αντιοξειδωτικών, μπορεί να υποστηρίξει το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνοντας τον κίνδυνο λοιμώξεων και βελτιώνοντας την ικανότητα του οργανισμού να αναρρώσει (Hurtado-Barroso, S. et al. 2020). Πηγές πλούσιες σε βιταμίνες, αντιοξειδωτικά και ανόργανα συστατικά είναι τα καροτενοειδή φρούτα και λαχανικά (πορτοκάλι, καρότο, ντομάτα, γλυκοπατάτα, σπανάκι) (Hurtado-Barroso, S. et al. 2020). Επιπλέον, τροφές πλούσιες σε βιταμίνες Ε και C όπως τα εσπεριδοειδή, οι φράουλες, τα ακτινίδια, το μπρόκολο, το αβοκάντο, οι ξηροί καρποί, το ελαιόλαδο και τα δημητριακά με το φλοιό τους, προστατεύουν ενάντια των λοιμώξεων και την καταστροφή σωματικών κυττάρων έπειτα από θεραπείες (Hurtado-Barroso, S. et al. 2020).

Η έντονη κόπωση και ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών είναι συχνές παρενέργειες μετά από οποιαδήποτε θεραπεία. Η επαρκής πρόσληψη θερμίδων, ιδιαίτερα από τρόφιμα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά (π.χ. υδατάνθρακες), διασφαλίζει ότι ο οργανισμός βρίσκεται σε ένα υγιές σωματικό βάρος ώστε να έχει αρκετή ενέργεια για να ανταπεξέλθει στις θεραπείες και στις καθημερινές δραστηριότητες, βοηθώντας έτσι τους ασθενείς να καταπολεμήσουν την κόπωση (Maurizio M. et al., 2021). Η εκτίμηση των ενεργειακών αναγκών σε κάθε περίπτωση χρειάζεται εξατομίκευση, καθώς για το εάν είναι ίδιες, αυξημένες ή μειωμένες σε σχέση με αυτές των υγιών ατόμων εξαρτάται από την αντίστοιχη ογκολογική θεραπεία του κάθε ασθενούς. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να επισημάνουμε την αξία της επαρκής πρόσληψης πρωτεΐνης σε άτομα με καρκίνο. Η πρωτεΐνη μπορεί να προέρχεται από ζωικές τροφές όπως τα πουλερικά, τα ψάρια και τα θαλασσινά καθώς και από φυτικές τροφές όπως τα όσπρια, τους ξηρούς καρπούς και τους σπόρους (Maurizio M. et al., 2021). Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, η καχεξία είναι συχνό φαινόμενο κατά τη διάρκεια των θεραπειών και η πρωτεΐνη είναι βασικό δομικό στοιχείο των μυϊκών ιστών. Συνεπώς η πρόσληψή της βοηθά στη διατήρηση και αποκατάσταση της μυϊκής μάζας και την αποτροπή μείωσης σωματικού βάρους. Συνοψίζοντας όλα αυτά, η συνολική πρόσληψη ενέργειας και πρωτεΐνης είναι καθοριστικής σημασίας για την στήριξη ποιότητας ζωής των ασθενών που υποβάλλονται σε θεραπεία.

Τα άτομα μετά τις θεραπείες συστήνεται να ακολουθούν τις διεθνείς συστάσεις που προτείνονται για τον υγιή πληθυσμό και την πρόληψη του καρκίνου (Maurizio M. et al., 2021).  Αυτό συνεπάγεται με μια διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια, ψάρια και θαλασσινά πλούσια σε ευεργετικά λιπαρά οξέα, και πουλερικά. Επί πλέον, θα πρέπει να μειώσουν ή και να αποφεύγουν την κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, των φαγητών τύπου fast food, καθώς και των επεξεργασμένων και τυποποιημένων προϊόντων (π.χ. πατατάκια, γαριδάκια, μπισκότα, κέικ, κρουασάν), των αναψυκτικών με ζάχαρη και της πρόσληψης αλκοόλ. Παράλληλα, τα άτομα αυτά συστήνεται να υιοθετήσουν και έναν ενεργό τρόπο ζωής, αυξάνοντας την φυσική τους δραστηριότητα.

Μετά τη θεραπεία, η διατήρηση μιας υγιεινής διατροφής μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου. Η επαρκής πρωτεϊνική πρόσληψη σε συνδυασμό με καθημερινή φυσική δραστηριότητα ωφελεί την ενεργό κινητικότητα και μειώνει την αίσθηση του πόνου, διατηρώντας την όρθια θέση και ισορροπία. Μια συστηματική ανασκόπηση του 2022 έδειξε πως 83.3% των γυναικών με καρκίνο του μαστού, ανέφεραν καλύτερη ποιότητα ζωής ακολουθώντας κάποια μορφή φυσικής δραστηριότητας (Joaquim A. et al., 2022). Η φυσική δραστηριότητα έχει επίσης επίδραση στη ναυτία, τον πόνο και τη δυσκοιλιότητα.

Στη σύγχρονη ολιστική φροντίδα των ογκολογικών ασθενών, η σωματική άσκηση σε συνδυασμό με τη διατροφική και ψυχολογική υποστήριξη αποτελούν τα θεμέλια για την εξατομικευμένη αντιμετώπιση του καρκίνου.

Βιβλιογραφία

Hurtado-Barroso, S., Trius-Soler, M., Lamuela-Raventós, R. M., & Zamora-Ros, R. (2020). Vegetable and Fruit Consumption and Prognosis Among Cancer Survivors: A Systematic Review and Meta-Analysis of Cohort Studies. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 11(6), 1569–1582. https://doi.org/10.1093/advances/nmaa082

Joaquim, A., Leão, I., Antunes, P., Capela, A., Viamonte, S., Alves, A. J., Helguero, L. A., & Macedo, A. (2022). Impact of physical exercise programs in breast cancer survivors on health-related quality of life, physical fitness, and body composition: Evidence from systematic reviews and meta-analyses. Frontiers in oncology, 12, 955505. https://doi.org/10.3389/fonc.2022.955505 Muscaritoli Maurizio, Jann Arends, Patrick Bachmann, Vickie Baracos, Nicole Barthelemy, Hartmut Bertz, Federico Bozzetti, Elisabeth Hütterer, Elizabeth Isenring, Stein Kaasa, Zeljko Krznaric, Barry Laird, Maria Larsson, Alessandro Laviano, Stefan Mühlenbach, Line Oldervoll, Paula Ravasco, Tora S. Solheim, Florian Strasser, Marian de van der Schueren, Jean-Charles Preiser, Stephan C. Bischoff. (2021). ESPEN practical guidelines: Clinical Nutrition in cancer. Clinical Nutrition, 40, 5. https://www.espen.org/files/ESPEN-Guidelines/ESPEN-practical-guideline-clinical-nutrition-in-cancer.pdf